منتخب سخنان امام علی (ع) - بخش حکمت های نهج البلاغه - (

و درود خدا بر او، فرمود: همانا خداي سبحان روزي فقرا را در اموال سرمايه داران قرار داده است، پس فقيري گرسنه نمي ماند،‌ جز به كاميابي توانگران، و خداوند از آنان دربارة گرسنگي گرسنگان خواهد پرسيد. (حكمت 328)

و درود خدا بر او، فرمود: بي نيازي از عذرخواهي، گرامي تر از عذر راستين است. (حكمت 329)

و درود خدا بر او، فرمود: (در توصيف مؤمن فرمود:) شادي مؤمن در چهرة او، و اندوه وي در دلش پنهان است، سينه اش از هر چيزي فراخ تر،‌ و نفس او از هر چيزي خوارتر است. برتري جويي را زشت، و رياكاري را دشمن مي شمارد، اندوه او طولاني، و همت او بلند است،‌ سكوتش فراوان، و وقت او با كار پر است، شكر گذار و شكيبا و ژرف انديش است. از كسي درخواست ندارد و نرم خو و فروتن است، نفس او از سنگ خارا سخت تر اما در دين داري از بنده خوارتر است. (حكمت 333)

و درود خدا بر او، فرمود: براي هر كسي در مال او دو شريك است: وارث، و حوادث. (حكمت 335)

و درود خدا بر او،‌ فرمود: برترين بي نيازي و دارايي، نااميدي است از آنچه در دست مردم است. (حكمت 342)

و درود خدا بر او، فرمود: گفتارها نگهداري مي شوند، و نهان ها آشكار، و هر كسي در گرو اعمال خويش است،‌ و مردم گرفتار كمبود ها و آفت هايند جز آن را كه خدا نگه دارد؛ درخواست كنندگانشان مردم آزار، و پاسخ گويان به زحمت و رنج دچار اند،‌ و آن كس كه در انديشه از همه برتر است و اندك خشنودي يا خشمي از رأي خود باز مي گردد. و آن كس كه از همه استوارتر است از نيم نگاهي ناراحت شود يا كلمه اي او را دگرگون سازد. (حكمت 343)

و درود خدا بر او،‌ فرمود: اي مردم ! از خدا بترسيد، چه بسا آرزومندي كه به آرزوي خود نرسيد، و سازندة ساختماني كه در آن مسكن نكرد، و گردآورنده اي كه زود آن چه را كه گرد آورده رها خواهد كرد،‌ شايد كه از راه باطل گرد آورده، و يا حق ديگران را بازداشته، و يا با حرام به هم آميخته، كه گناهش بر گردن اوست، و با سنگيني بار گناه در مي گذرد،‌ و با پشيماني و حسرت به نزد خدا مي رود كه :«در دنيا و آخرت زيان كرده و اين است زيان كاري آشكار». (حكمت 344)

و درود خدا بر او، فرمود: آبروي تو چون يخ جامد است كه درخواست آن را قطره قطره آب مي كند،‌ پس بنگر كه آن را نزد چه كسي فرو مي ريزي؟. (حكمت 346)

و درود خدا بر او، فرمود: ستودن بيش از آن چه كه سزاوار است نوعي چاپلوسي، و كمتر از آن،‌ درماندگي يا حسادت است. (حكمت 347)

و درود خدا بر او، فرمود: سخت ترين گناه آنكه گناهكاران را كوچك بشمارد. (حكمت 348)

و درود خدا بر او،‌ فرمود: آن كس كه در عيب خود بنگرد، از عيب جويي ديگران بازماند، و كسي كه به روزي خدا خشنود باشد بر آن چه كه از دست رود اندوهگين نباشد، و كسي كه شمشير ستم بركشد با آن كشته شود، و آن كس كه در كارها خود را به رنج اندازد خود را هلاك سازد، و هر كس خود را در گرداب هاي بلا افكند غرق گردد، و هر كس به جاهاي بدنام قدم گذاشت متهم گرديد. و كسي كه زياد سخن مي گويد زياد هم اشتباه دارد، و هر كس كه زياد اشتباه كرد، شرم و حياي او اندك است،‌ و آن كه شرم او اندك،‌ پرهيزكاري او نيز اندك   خواهد بود، و كسي كه پرهيزكاري او اندك است دلش مرده، و آن كه دلش مرده باشد در آتش جهنم سقوط خواهد كرد. و آن كس كه زشتي هاي مردم را بنگرد، و آن را زشت بشمارد، سپس همان زشتي ها را مرتكب شود، پس او احمق واقعي است. قناعت، مالي است كه پايان نيابد، و آن كس كه فراوان به ياد مرگ باشد در دنيا به اندك چيزي خشنود است،‌ و هر كس بداند كه گفتار او نيز از اعمال او به حساب مي آيد جز به ضرورت سخن نگويد. (حكمت 349)

و درود خدا بر او، فرمود: مردم ستمكار را سه نشانه است: با سركشي به مافوق خود ستم روا دارد،‌ و به زيردستان خود با زور و چيرگي ستم مي كند،‌ و ستمكاران را ياري مي دهد. (حكمت 350)

و درود خدا بر او، فرمود: چون سختي ها به نهايت رسد، گشايش پديد آيد، و آن هنگام كه حلقه هاي بلا تنگ گردد آسايش فرا رسد. (حكمت 351)

(حضرت به برخي از ياران خود فرمود:) بيشتر اوقات زندگي را به زن و فرزندت اختصاص مده، زيرا اگر زن و فرزندت از دوستان خدا باشند خدا آن ها را تباه نخواهد كرد، و اگر دشمنان خدايند، چرا غم دشمنان خدا را مي خوري؟ ! . (حكمت 352)

و درود خدا بر او،‌ فرمود: بزرگ ترين عيب آنكه چيزي را در خود داري، بر ديگران عيب بشماري ! (حكمت 353)

(از امام پرسيدند: اگر در خانه ي مردي را به رويش ببندند، روزي او از كجا خواهد آمد؟ فرمود ( از آنجايي كه مرگ او مي آيد. (حكمت 356)

روش تسليت گفتن

(مردمي را در مرگ يكي از خويشاوندشان را چنين تسليت گفت:) مردم از شما آغاز نشده، و به شما نيز پايان نخواهد يافت. اين دوست شما به سفر مي رفت، اكنون پنداريد كه به يكي از سفرها رفته؛ اگر او باز نگردد شما به سوي او خواهيد رفت. (حكمت 357)

و درود خدا بر او، فرمود: اي اسير آرزوها ! بس كنيد ! زيرا صاحبان مقامات دنيا را تنها دندان حوادث روزگار به هراس افكند، اي مردم ! كار تربيت خود را، خود بر عهده گيريد و نفس را از عادت هايي كه به آن حرص دارد، باز گردانيد. (حكمت 359)

و درود خدا بر او، فرمود: شايسته نيست به سخني كه از دهان كسي كه خارج شد، گمان بد ببريد، چرا كه براي آن برداشت نيكويي مي توان داشت. (حكمت 360)

و درود خدا بر او،‌ فرمود: هر گاه از خداي سبحان درخواستي داري، ابتدا بر پيامبر اسلام (ص) درود بفرست، سپس حاجت خود را بخواه، زيرا خدا بزرگوار تر آن است كه از دو حاجت درخواست شده،‌ يكي را برآورد و ديگري را باز دارد. (حكمت 361)

و درود خدا بر او،‌ فرمود: هر كس از آبروي خود بيمناك است، از جدال بپرهيزد. (حكمت 362)

و درود خدا بر او،‌ فرمود: شتاب بيش از توانايي بر كار، و سستي پس از به دست آوردن فرصت، از بي خردي است. (حكمت 363)

و درود خدا بر او، فرمود: انديشه، آينه اي شفاف و عبرت از حوادث، بيم دهنده اي خير انديش است، و تو را در ادب كردن نفس همان بس كه از آن چه انجام دادنش را براي ديگران نمي پسندي بپرهيزي. (حكمت 365)

و درود خدا بر او، فرمود: روزگاري بر مردم خواهد آمد كه از قرآن جز نشاني و از اسلام جز نامي، باقي نخواهد ماند. مسجد هاي آنان در آن روزگار آبادان، اما از هدايت ويران است. مسجد نشينان و سازندگان بناهاي شكوهمند مساجد، بدترين مردم زمين مي باشد، كه كانون هر فتنه، و جايگاه هر گونه خطاكاري اند، هر كس از فتنه بركنار است او را به فتنه بازگرداند، و هر كس از فتنه عقب مانده او را به فتنه ها كشند، كه خداي بزرگ مي فرمايد: «به خودم سوگند ! بر آنان فتنه اي بگمارم كه انسان شكيبا در آن سرگردان ماند ! . و چنين كرده است، و ما از خدا مي خواهيم كه از لغزش غفلت ها در گذرد. (حكمت 369)

(نقل كردند كه اميرالمؤمنين كمتر بر منبري مي نشست كه پيش از سخن اين عبارت را نگويد:) اي مردم از خدا بترسيد، هيچ كس بيهوده آفريده نشد تا به بازي پردازد، و او را به حال خود وا نگذاشته اند تا خود را سرگرم كارهاي بي ارزش نمايد، و دنيايي كه در ديده ها زيباست، جاي گزين آخرتي نشود كه آن را زشت مي انگارند، و مغروري كه در دنيا به بالاترين مقام رسيده، چون كسي نيست كه در آخرت به كمترين نصيبي رسيده است. (حكمت 370)

و درود خدا بر او، فرمود: هيچ شرافتي برتر از اسلام، و هيچ عزتي گرامي تر از تقوا،‌ و هيچ سنگري نيكوتر از پارسايي، و هيچ شفاعت كننده اي كارساز تر از توبه، و هيچ گنجي بي نياز كننده تر از قناعت، و هيچ مالي در فقرزدايي، از بين برنده تر از رضايت به روزي نيست. و كسي كه به اندازه كفايت زندگي از دنيا بردارد به آسايش دست يابد، و آسوده خاطر گردد، در حالي كه دنيا پرستي كليد دشواري، و مركب رنج و گرفتاري است، و حرص ورزي و خود بزرگ بيني و حسادت،‌ عامل بي پروايي در گناهان است،‌ و بدي، جامع تمام عيب ها است. (حكمت 371)

(حضرت جابر بن انصاري فرمود : ) اي جابر ! استواري دين و دنيا به چهار چيز است: عالمي كه به علم خود عمل كند و جاهلي كه از آموختن سر باز نزند، و بخشنده اي كه در بخشش بخل نورزد،‌ و فقيري كه آخرت خود را به دنيا نفروشد. (حكمت 372)

(و همانند حكمت گذشته سخن ديگري از امام نقل شد؛) گروهي، منكر را با دست و زبان و قلب انكار مي كنند، آنان تمامي خصلت هاي نيكو را در خود گرد آورده اند. گروهي ديگر، منكر را با زبان و قلب انكار كرده، اما دست به كاري نمي برند، پس چنين كسي دو خصلت از خصلت هاي نيكو را گرفته و ديگري را تباه كرده است. و بعضي منكر را تنها با قلب منكر كرده، و با دست و زبان خويش اقدامي ندارند، پس دو خصلت را كه شريف تر است تباه ساخته و يك خصلت را به دست آورده اند. و بعضي ديگر منكر را با زبان و قلب و دست رها ساخته اند كه چنين كسي از آنان، مرده اي ميان زندگان است و تمام كارهاي نيكو و جهاد در راه خدا، برابر امر به معروف و نهي از منكر، چونان قطره اي بر درياي مواج و پهناور است، و همانا امر به معروف   و نهي از منكر، نه اجلي را نزديك مي كنند، و نه از مقدار روزي مي كاهند، و از همة اينها برتر، سخن حق در پيشروي حاكمي ستمكار است. (حكمت 374)

و درود خدا بر او، فرمود: بخل ورزيدن كانون تمام عيب ها، و مهاري است كه انسان را به سوي هر بدي مي كشاند. (حكمت 378)

و درود خدا بر او، فرمود: اي فرزند آدم ! روزي دو گونه است، روزي كه تو آن را جويي، و روزي كه تو را مي جويد، كه اگر به سراغش نروي به سوي تو آيد. پس اندوه سال خود را بر اندوه امروزت منه، كه بر طرف كردن اندوه هر روز از عمر تو را كافي است. اگر سال آينده در شمار عمر تو باشد همانا خداي بزرگ در هر روز سهم تو را خواهد داد، و اگر از شمار عمرت نباشد تو را با اندوه آنچه كار است؟ كه هر گز جوينده اي درگرفتن سهم روز تو بر تو پيشي نگيرد، و چيره شونده اي بر تو چيره نگردد، و آنچه براي تو مقدر گشته بي كم و كاست به تو خواهد رسيد. (حكمت 379)